Stadswandeling de jonge Rembrandt

Grondslag van Hollands grootste meester

Rembrandt maakte in zijn leven zo’n driehonderd schilderijen, tweehonderdnegentig etsen en tweeduizend tekeningen. Zijn bekendste werk is natuurlijk de nachtwacht: geroemd om het sterk contrasterende gebruik van licht en donker en de levendige compositie. Het zijn Rembrandts sterkste talenten als kunstenaar. De manier waarop de mens Rembrandt aan ons is overgeleverd is bijzonder: zijn ruim honderd zelfportretten fungeren als een soort visuele autobiografie. Uit de lijnen van Rembrandts steeds ouder wordende gezicht spreekt een leven vol hoge pieken en diepe dalen. Dat leven begon in 1606, toen Rembrandt als negende kind van een welbemiddelde molenaar en zijn vrouw ter wereld kwam. Hoewel zijn ouders hem naar een vooraanstaande school stuurden en hem daarna graag naar de Universiteit van Leiden zagen gaan, wilde de jonge Rembrandt maar één ding: schilderen.

Jonge jaren

Rembrandt groeide op aan de Weddesteeg in Leiden. Niet ver van zijn ouderlijk huis, op de stadswal, stond de molen van zijn vader. Zowel deze molen als het familiehuis bestaan inmiddels helaas niet meer. De woning aan de Weddesteeg werd in 1927 afgebroken, maar in 2006 – vierhonderd jaar nadat Rembrandt geboren werd – gaf de gemeente Leiden opdracht tot het ontwerpen van een monument op het Weddesteegplein, dat vanaf dat moment het Rembrandtplein zou gaan heten. Het werd een standbeeld van kunstenaar Stephan Balkenhol, geïnspireerd door Rembrandts schilderij Schilder in zijn atelier. Op een ronde verhoging op het plein staat Rembrandt, gekleed in simpele, eigentijdse kleding, voor een ezel met daarop een zelfportret in reliëf. Op de muur achter dit tafereel bevindt zich nog een ander portret in keramiek. Het monument op Rembrandts geboorteplek vormt een passend eerbetoon aan de meester-schilder.

De leerling

In tegenstelling tot Rembrandts eigen huis bestaat het huis van zijn eerste leermeester nog wel: in Jacob van Swanenburgs atelier aan de Langebrug leerde Rembrandt de kneepjes van het vak kennen. Rembrandt was zo’n drie jaar in de leer bij Van Swanenburg en legde in het atelier zijn basis als kunstenaar, maar zijn leermeester liet verder geen duidelijke invloed achter in zijn werk. Pieter Lastman, Rembrandts tweede leermeester, deed dat wel. Rembrandt trok voor zes maanden naar het atelier van Lastman in Amsterdam en leerde daar vooral de kunst van het compositioneren kennen, iets wat later als één van zijn sterkste punten gezien zou worden. Nadat Rembrandt zijn opleiding met vlag en wimpel had doorstaan, startte hij zijn eerste atelier in Leiden samen met zijn vriend en collega Jan Lievens. Lievens was ook in de leer geweest bij Pieter Lastman en had al een naam voor zichzelf gemaakt toen Rembrandt terugkeerde naar Leiden. Mogelijk was het ook Lievens die hem in dit atelier de kunst van het etsen leerde, iets waarmee Rembrandt later veel lof zou verwerven. Rembrandt verliet Leiden uiteindelijk in 1631 en vertrok op 25-jarige leeftijd naar Amsterdam. Hij zou er twee keer trouwen, twee kinderen krijgen en het hoogtepunt van zijn roem en welvaart bereiken, maar ook op grote hand leven en uiteindelijk, tegen het einde van zijn leven, failliet gaan. Hij zou desalniettemin na zijn dood uitgroeien tot één van de grootste kunstenaars ter wereld. Een kunstenaar wiens grondslag in prachtig Leiden ligt.