Rembrandt Harmenszoon van Rijn is zo bekend dat hij zijn achternaam niet meer nodig heeft. De naam ‘Rembrandt’ is genoeg om bij eenieder associaties op te roepen van grootse, levendige schilderijen; duistere taferelen waar het licht van af spat; portretten waarvan het onderwerp zo uit het doek lijkt te kunnen stappen. Rembrandt mag zich met recht een van de belangrijkste schilders uit de Nederlandse geschiedenis noemen. Hij verwierf zijn glorie vooral in Amsterdam, maar is geboren, opgegroeid en begonnen in Leiden. Deze historische stad barst dan ook nog van de herinneringen aan Hollands meest vooraanstaande meester-schilder.
Grootmeester
Rembrandt maakte in zijn leven zo’n driehonderd schilderijen, tweehonderdnegentig etsen en tweeduizend tekeningen. Zijn bekendste werk is natuurlijk de nachtwacht: geroemd om het sterk contrasterende gebruik van licht en donker en de levendige compositie. Het zijn Rembrandts sterkste talenten als kunstenaar. De manier waarop de mens Rembrandt aan ons is overgeleverd is bijzonder: zijn ruim honderd zelfportretten fungeren als een soort visuele autobiografie. Uit de lijnen van Rembrandts steeds ouder wordende gezicht spreekt een leven vol hoge pieken en diepe dalen. Dat leven begon in 1606, toen Rembrandt als negende kind van een welbemiddelde molenaar en zijn vrouw ter wereld kwam. Hoewel zijn ouders hem naar een vooraanstaande school stuurden en hem daarna graag naar de Universiteit van Leiden zagen gaan, wilde de jonge Rembrandt maar één ding: schilderen.
De Latijnse School is te herkennen aan de 17e-eeuwse trapgevel.
Leidse jaren
Rembrandt groeide op aan de Weddesteeg in Leiden. Niet ver van zijn ouderlijk huis, op de stadswal, stond de molen van zijn vader. Zowel deze molen als het familiehuis bestaan inmiddels helaas niet meer. De woning aan de Weddesteeg werd in 1927 afgebroken, maar in 2006 – vierhonderd jaar nadat Rembrandt geboren werd – gaf de gemeente Leiden opdracht tot het ontwerpen van een monument op het Weddesteegplein, dat vanaf dat moment het Rembrandtplein zou gaan heten. Het werd een standbeeld van kunstenaar Stephan Balkenhol, geïnspireerd door Rembrandts schilderij Schilder in zijn atelier. Op een ronde verhoging op het plein staat Rembrandt, gekleed in simpele, eigentijdse kleding, voor een ezel met daarop een zelfportret in reliëf. Op de muur achter dit tafereel bevindt zich nog een ander portret in keramiek. Het monument op Rembrandts geboorteplek vormt een passend eerbetoon aan de meester-schilder.
Het standbeeld van kunstenaar Stephan Balkenhol is geïnspireerd door Rembrandts schilderij Schilder in zijn atelier.
Rembrandt als leerling
In tegenstelling tot Rembrandts eigen huis bestaat het huis van zijn eerste leermeester nog wel: in Jacob van Swanenburgs atelier aan de Langebrug leerde Rembrandt de kneepjes van het vak kennen. Rembrandt was zo’n drie jaar in de leer bij Van Swanenburg en legde in het atelier zijn basis als kunstenaar, maar zijn leermeester liet verder geen duidelijke invloed achter in zijn werk. Pieter Lastman, Rembrandts tweede leermeester, deed dat wel. Rembrandt trok voor zes maanden naar het atelier van Lastman in Amsterdam en leerde daar vooral de kunst van het compositioneren kennen, iets wat later als één van zijn sterkste punten gezien zou worden. Nadat Rembrandt zijn opleiding met vlag en wimpel had doorstaan, startte hij zijn eerste atelier in Leiden samen met zijn vriend en collega Jan Lievens. Lievens was ook in de leer geweest bij Pieter Lastman en had al een naam voor zichzelf gemaakt toen Rembrandt terugkeerde naar Leiden. Mogelijk was het ook Lievens die hem in dit atelier de kunst van het etsen leerde, iets waarmee Rembrandt later veel lof zou verwerven. Rembrandt verliet Leiden uiteindelijk in 1631 en vertrok op 25-jarige leeftijd naar Amsterdam. Hij zou er twee keer trouwen, twee kinderen krijgen en het hoogtepunt van zijn roem en welvaart bereiken, maar ook op grote hand leven en uiteindelijk, tegen het einde van zijn leven, failliet gaan. Hij zou desalniettemin na zijn dood uitgroeien tot één van de grootste kunstenaars ter wereld. Een kunstenaar wiens grondslag in prachtig Leiden ligt.
Door: Hanna de Vos
Leidse Rembrandt dagen
In 2019 wordt het 350ste sterfjaar van Rembrandt van Rijn geëerd met tal van activiteiten en bijzondere tentoonstellingen in onder andere Den Haag, Leiden, Leeuwarden en Amsterdam. In Leiden werden rond de verjaardag van Rembrandt op 15 juli, het gehele Pieterskwartier getransformeerd in zo authentiek mogelijke zeventiende-eeuwse sferen met enkele honderden acteurs en figuranten, historische gebruiksmaterialen en andere rekwisieten uit die tijd.
Jonge Rembrandt - Rising Star in de Lakenhal
Vanaf 1 november 2019 is in de Lakenhal de tentoonstelling Jonge Rembrandt- Rising Star te zien, met bekende en nieuw ontdekte topwerken uit musea over de hele wereld zoals het Rijksmuseum, het Getty Museum in Los Angeles, het Metropolitan Museum in New York, de Gemäldegalerie in Berlijn en de National Gallery in Londen.
Tijdens de tentoonstelling Jonge Rembrandt-Rising Star staat ‘Rembrandt in Schildersjas’ van Gabriël Sterk voor de Lakenhal. Het standbeeld is door de kunstenaar aan de gemeente Leiden in bruikleen gegeven. Voorheen stond het in de Hermitage in Amsterdam.
