Er woonden waarschijnlijk al sinds de prehistorie mensen op de plek waar tegenwoordig de stad Amersfoort staat. De stad wordt voor het eerst in geschrifte vermeld in 1028, al was het ook toen nog een zeer simpele nederzetting. Sinds die tijd is er veel gebeurd in Amersfoort en er valt dan ook genoeg te bewonderen. Wandel langs woonhuizen, stadspoorten, kerken en gasthuizen en leer de bijzondere geschiedenis van de Keistad kennen.
Muurhuizen
Het ging goed met Amersfoort in de veertiende eeuw. Zo goed zelfs, dat er een tweede stadsmuur gebouwd werd en de oude stadsmuur plaatsmaakte voor woonhuizen. Aan de zijkant van het Huis Tinnenburg, gelegen aan het water, zie je nog de aanzet van de oude stadsmuur. Eén van de zogenoemde muurhuizen is ook het Huis Bollenburgh, waarin Johan van Oldenbarnevelt is opgegroeid. De Plompe- of Dieventoren stamt eveneens nog uit de tijd van de eerste stadsmuur.
Koppelpoort
De Koppelpoort is een van de stadspoorten van middeleeuws Amersfoort. Bijzonder aan het gebouw is dat het om zowel een land- als een waterpoort gaat. De poort werd gebouwd als onderdeel van de tweede stadsmuur in de vroege vijftiende eeuw. Eerder was er al de Kamperbinnenpoort uit de dertiende eeuw. In het Zuiden vind je de Monnikendam: een waterpoort over de Heiligenbergerbeek.
Raddraaiers
Relschoppers en ordeverstoorders; dat zijn raddraaiers. Althans, dat betekent het woord tegenwoordig voor ons. De oorsprong is echter te vinden bij de Amersfoortse Koppelpoort. Deze poort moest dagelijks open en dicht, waarbij men door een rad of tredmolen moest lopen. Dit was echter niet zonder gevaar. Wie beter dus dan de misdadigers, die relschoppers en ordeverstoorders, uit de Dieventoren om het klusje te klaren?
Rijksmonument de Plompetoren (ook wel: Dieventoren, Gevangentoren of Latijntje) is een van de Muurhuizen.
Bier
In middeleeuws Amersfoort floreerde de bierbrouwerij, omdat de stad beschikking had tot uitzonderlijk goed water. In de zestiende eeuw oordeelde Karel V zelfs dat er in een omtrek van twee mijl rond de stad geen bier gebrouwen mocht worden, om de bierexport van Amersfoort te beschermen. Sinds 1989 heeft Amersfoort een stadsbrouwerij genaamd ‘De Drie Ringen’; deze is vernoemd naar een bekende bierbrouwerij uit de zeventiende eeuw.
Mirakel van Amersfoort
In 1444 was ene Geertgen Arends op weg naar het Agnietenklooster in Amersfoort om zich daar bij de zusters aan te sluiten. Ze had een armoedig Mariabeeldje bij zich en uit angst dat de zusters op haar neer zouden kijken, besloot ze dit beeldje weg te gooien. Een paar dagen later vond een passerend dienstmeisje het onaangetaste beeldje in de inmiddels bevroren gracht. Ze nam het mee naar huis en stak een kaars aan, die wonderbaarlijk genoeg drie keer langer brandde dan verwacht.
Onze-Lieve-Vrouwetoren
Door de vondst van het Mariabeeldje groeide Amersfoort al snel uit tot een van de belangrijkste pelgrimssteden van Nederland. Het duurde dan ook niet lang tot er een bedevaartkerk en bijbehorende toren gebouwd konden worden. De Onze-Lieve-Vrouwetoren werd los van de kerk gebouwd, en dat is maar goed ook; zo overleefde zij de explosie die in de achttiende eeuw het kerkgebouw verwoestte.
De Onze Lieve Vrouwetoren, bijgenaamd "Lange Jan", reikt met 98,33 meter hoog boven de binnenstad uit.
Sint Joris en de Draak
Volgens de overlevering zou Sint Joris, de beschermheilige van Amersfoort, in de derde eeuw een draak hebben gedood. Die draak stond symbool voor het heidendom. In Amersfoort vind je Joris en zijn draak terug in de toren van de Boterwaag, waar ze elk uur dat de klok slaat tevoorschijn komen. De Boterwaag staat naast de Sint-Joriskerk, de al sinds de dertiende eeuw aan de heilige gewijd is.
Mannenzaal
De ouderenzorg was in vroeger tijden anders geregeld dan nu. Op oude leeftijd gingen alleenstaande vrouwen vaak in een hofje wonen; voor mannen was het Oudemannenhuis weggelegd. In Amersfoort was er sinds de veertiende eeuw de Mannenzaal in het Sint Pieters Gasthuis met aangrenzende kapel. Net buiten de stadsmuren vind je ook het Hofje de Poth, dat van oudsher in handen was van de zogenaamde ‘Pothbroeders’.
Huis met de paarse ruiten
Het huis Cohen aan de Zuidsingel wordt ook wel het huis met paarse ruiten genoemd. Het werd in de achttiende eeuw gebouwd voor Benjamin Cohen, een bankier en vooraanstaand persoon binnen de Joodse gemeenschap, en stond vlak bij de eerste synagoge van Amersfoort, die in 1727 was gebouwd aan de Drieringensteeg.
Musea
Museumliefhebbers kunnen hun hart ophalen in Amersfoort. De bekende kunstschilder Piet Mondriaan bracht zijn jeugd door in de stad en in het huis waar hij woonde is tegenwoordig het Mondriaanhuis gevestigd. Het museum organiseert exposities en ook kan je er een nagebouwde versie van Mondriaans studio uit Parijs bewonderen. In Museum Flehite, gevestigd in drie middeleeuwse muurhuizen, wordt de geschiedenis van Amersfoort tot leven gebracht.
Keistad
Inwoners van Amersfoort worden ook wel ‘Keientrekkers’ genoemd. Dit gaat allemaal terug tot een zeventiende-eeuwse grap, waarbij ene Everard Meyster zijn stadsgenoten uitdaagde om een enorme steen van de Utrechtse heuvelrug de stad binnen te slepen. Het kwam de Amersfoorters op nogal wat spot van buitenaf te staan. De steen werd uiteindelijk in 1903 weer opgegraven, en sinds 1971 worden elk jaar de Keistadfeesten gevierd. Bekijk de Amersfoortse kei, en al het andere moois dat de stad te bieden heeft, met uw eigen ogen tijdens een stadswandeling door het prachtige middeleeuwse centrum van de stad.
Door: Hanna de Vos
Aan de oostzijde van de binnenstad staat de Monnikendam. Deze waterpoort werd rond 1400 gebouwd en maakte deel uit van de tweede stadsmuur.
Monumenten zijn in Amersfoort ter herkennen aan het schildje met Sint Joris en de draak.
Het 17e-eeuwse pand De Gekroonde Byenkorf is met zijn halsgevel, gevelsteen, vazen en guirlandes een prachtig voorbeeld van de vele rijksmonumenten in de stad.
