Stad vol steegjes en straatjes aan het Spaarne - Cicerones - Stadswandelingen en groepsarrangementen

Stad vol steegjes en straatjes aan het Spaarne

15-09-2019

Haarlem, stad vol steegjes

Haarlem: Spaarnestad, schildersstad, bloemenstad. Stad van hofjes en muggen, van Kenau en Frans Hals. Een stadswandeling door Haarlem is een reis door de tijd, langs de welvarende middeleeuwen, de onderdrukkende tachtigjarige oorlog, de uitbundige Gouden Eeuw. Hoog boven de skyline torent de Grote of Sint-Bavokerk, al van ver buiten de stad te zien. In de kleine, kronkelende straten van het centrum vind je idyllische hofjes en met groen bedekte huizen. Langs het rustig kabbelende Spaarne sieren de statige gevels van imposante gebouwen. Een stad om te ontdekken.


De Grote of Sint-Bavokerk met op de voorgrond Laurens Jansz. Coster.


Haralem

De geschiedenis van Haarlem begint al voor onze geschiedschrijving zelf, maar ‘Haralem’ wordt voor het eerst in geschrifte vermeld in de 10e eeuw, als een nederzetting met drie boerderijen. Een paar eeuwen later, in 1245, is de stad flink gegroeid en krijgt Haarlem stadsrechten. Het betekent het begin van een welvarende periode voor de stad aan het Spaarne. Haarlem groeit in de middeleeuwen uit tot een belangrijke handelsstad en floreert door de productie van bier, schepen en textiel. De tachtigjarige oorlog gooit helaas roet in het eten: de stad kiest partij voor de Oranjes en roept daarmee de toorn van de Spanjaarden over zich af. In 1572 wordt Haarlem belegerd en bijna een jaar lang uitgehongerd tot de stad zich uiteindelijk overgeeft. De Opstand betekent gelukkig niet het einde voor de Haarlemse welvaart; integendeel. Uiteindelijk vertrekken de Spanjaarden weer en door de komst van Vlaamse en Waalse vluchtelingen bereikt de Haarlemse welvaart in de Gouden Eeuw haar hoogtepunt.


Kenau en Ripperda, Haarlemse helden uit de 16e eeuw, tijdens het Beleg van Haarlem.


Muggen

Inwoners van Haarlem worden ook wel ‘muggen’ genoemd. De herkomst van deze bijnaam is onzeker: zo is er een theorie dat er vroeger nu eenmaal veel prik-insecten rond het Spaarne vlogen, maar is er ook de legende van een heks die dreigde de Haarlemmers in muggen te veranderen als ze niet naar haar wilden luisteren. Welke uitleg je ook gelooft, er zijn in ieder geval genoeg ‘muggen’ geweest die iets hebben betekent voor de stedelijke of zelfs de vaderlandse geschiedenis. Neem bijvoorbeeld Frans Hals, één van de belangrijkste schilders uit de zeventiende eeuw. Hals werkte zijn gehele leven in Haarlem en staat in binnen- en buitenland bekend om zijn levendige groepsportretten. Het naar hem vernoemde Frans Hals Museum, gevestigd in het voormalig Oudemannenhuis, bezit een uitgebreide collectie van zijn werk. Een andere belangrijke Haarlemmer is Laurens Janszoon Coster, van wie lange tijd werd gedacht dat hij de boekdrukkunst heeft uitgevonden. Deze eer is hem inmiddels helaas ontnomen door de Duitser Johannes Gutenburg, maar Coster heeft wel weer de eer vereeuwigd te zijn in een standbeeld midden op de Grote Markt.


Het Frans Hals Museum in het voormalige Oudemannenhuis.


Historie en cultuur

De 78 meter hoge toren van de Grote of Sint-Bavokerk is bijna nergens in de stad te missen en ‘de Bavo’ is dan ook één van de grootste kerken in Nederland. De kerk is echter bij lange na niet het enige belangrijke bouwwerk dat Haarlem rijk is. Aan de overkant van de Grote Markt staat het stadhuis, op de plek waar oorspronkelijk een jachtslot van de graven van Holland stond. In de zeventiende eeuw kreeg het stadhuis dankzij stadsarchitect Lieven de Key haar huidige uiterlijk. De Key ontwierp ook de Vleeshal, eveneens aan de Grote Markt gelegen, waar Haarlemse slagers hun waren konden verkopen. Tegenwoordig biedt de Vleeshal als museum een thuis aan moderne en hedendaagse kunst. Haarlem staat natuurlijk bekend als hofjesstad en met meer dan twintig hofjes is die titel dan ook welverdiend. Oorspronkelijk telde de stad overigens het dubbele aantal hofjes: het oudste nog bestaande hofje is het Hofje van Bakenes uit 1395. Het is maar een kleine greep uit al het moois dat Haarlem te bieden heeft: zo is er ook de idyllisch gelegen stellingsmolen de Adriaan; het statige Teylers Museum aan het Spaarne; het prachtige Station Haarlem en nog veel en veel meer. Haarlem is dan ook een prachtige stad die overloopt van de historie, cultuur en sfeer. Een bezoekje meer dan waard.

Door: Hanna de Vos

Gerelateerde stadswandelingen:
Stadswandeling Haarlem
Hofjeswandeling Haarlem
Stadswandeling De Vijfhoek

Het Stadhuis van Haarlem met het stadswapen en Vrouwe Justitia. Het stadhuis is in de 17e eeuw aangepast en uitgebreid door Lieven de Key.

Het Teylers Museum

Het Hofje van Bakenes, het oudste nog bestaande hofje van Nederland, gesticht in 1395.


Paviljoen Welgelegen, tegenwoordig het Provinciehuis.


Malle Babbe

In Haarlem zijn nog vele gevelstenen te vinden uit de tijd dat er nog geen gebruik werd gemaakt van huisnummers.

De Vijfhoek, het Jordaan van Haarlem genoemd, kent vele groene straatjes en steegjes.

Laurens Janszoon Coster werd lange tijd beschouwd als de uitvinder van de boekdrukkunst in Europa.

Een prachtig plaatje. De gravestenenbrug en de gevels van De Olyphant, genoemd naar een voormalige brouwerij op die plek.

Jopen heeft de eeuwenoude Haarlemse brouwtraditie in ere hersteld. Een voormalig godshuis in het levendige centrum van Haarlem is omgetoverd tot een moderne stadsbrouwerij, grand café en restaurant.

De gaper van Van der Pigge is niet meer uit het Haarlemse straatbeeld weg te denken. Voor natuurgeneesmiddelen kunnen Haarlemmers al sinds 1849 bij Van der Pigge terecht.


Door zijn schilderachtige ligging aan de rivier het Spaarne is De Adriaan een van de markantste bouwwerken van Haarlem. De stellingmolen torent hoog boven de omgeving uit en is met recht een hoogtepunt te noemen.

Ook interessant

Stad vol steegjes en straatjes aan het Spaarne

lees meer

Slenteren door de Sleutelstad

lees meer

Langs de Amsterdamse grachten

lees meer

Meld u aan voor de Nieuwsbrief!