Naarden is een van de oudste vestingsteden van Nederland en tevens een van de best bewaarde. De geschiedenis van de stad altijd nauw verweven geweest met de geschiedenis van ons land, dankzij de strategische ligging van Naarden nabij de steden van Holland. Wandel door het middeleeuwse stratenpatroon van het centrum, dat sinds die tijd vrijwel onveranderd is gebleven, en ontdek de wonderbaarlijke geschiedenis van de vestingstad Naarden.
Naruthi
De geschiedenis van Naarden gaat terug tot ver in de middeleeuwen, toen Nederland nog onderdeel was van het Heilige Roomse Rijk. Zo’n 3,5 kilometer van waar Naarden nu ligt, lag toen Naruthi, een kleine nederzetting aan de oever van de Zuiderzee. Naruthi was een levendige handelsplaats, maar zou de tand des tijds niet doorstaan; door schermutselingen en het oprukkende water van de Zuiderzee werd ze in de veertiende eeuw verlaten en verwoest.
Naarden-Vesting
Men besloot iets verderop opnieuw te beginnen, aan de rand van de hoger gelegen Utrechtse Heuvelrug. Die plek was strategisch uitgekozen; Naarden lag zo precies op de route naar het graafschap Holland. Naarden-Vesting zou uiteindelijk uitgroeien tot een goed beschermde stad. De dubbele omwalling kreeg met haar bastions en ravelijnen – kleine eilandjes in de gracht – de karakteristieke stervorm die ze nu nog heeft.
Het Vestingmuseum
Op en in de vestingwerken is sinds 1955 het Nederlands Vestingmuseum gevestigd. In dit museum wordt de geschiedenis van Naarden en haar verdedigingswerken verteld. Bekijk er de zeventiende-eeuwse kanonnen, waarmee nog steeds losse flodders kunnen worden geschoten; bewonder de kazematten, vanuit waar vroeger geschoten kon worden op vijanden; leer meer over het soldatenleven binnen een vesting of maak een mooie wandeling over de omwalling.
Het bloedbad van Naarden
Ondanks haar verdedigingswerken ontsnapte Naarden, net als veel andere Nederlandse steden, niet aan de Tachtigjarige Oorlog. De stad koos aanvankelijk de kant van de Spanjaarden, maar werd al gauw door de geuzen ingenomen. In 1572 verschenen de Spanjaarden voor de poorten en, eenmaal binnen, richten zij een waar bloedbad aan. De bij het stadhuis verzamelde bevolking werd bruut afgeslacht. Het voormalig stadhuis heet tegenwoordig dan ook wel het ‘Spaanse Huis’.
De gevelstenen die in 1615 in de voorgevel werden aangebracht, herinneren aan de brute afslachting.
Rampjaar
Honderd jaar later was het weer raak. In het zogenoemde ‘Rampjaar’ van 1672 werd de Republiek van alle kanten aangevallen; door Engeland, Frankrijk en een aantal Duitse bisdommen. Op 19 juni stond het Franse leger voor de poorten van Naarden. De vestingwerken waren op dat moment zwaar verwaarloosd en de stad viel dan ook vrijwel meteen. Het zou meer dan een jaar duren voor ze weer werd bevrijd door de troepen van Willem III.
Het beleg van Naarden in de Atlas van der Hagen, getekend door Romeyn de Hooghe.
De Nieuwe Hollandse Waterlinie
Sinds de negentiende eeuw maakt Naarden deel uit van de Nieuwe Hollandse Waterlinie, die de zeventiende-eeuwse Oude Hollandse Waterlinie verving. De nieuwe linie liep van de toenmalige Zuiderzee tot aan de Biesbosch, en werd bovendien naar het oosten verlegd om ook de stad Utrecht te kunnen beschermen. De gebieden binnen een waterlinie kunnen onder water worden gezet om zo een oprukkende vijand tegen te houden. Dit is met de Nieuwe Hollandse Waterlinie drie keer gebeurd; de laatste keer was tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Grote of Sint-Vituskerk
Midden in het centrum van Naarden-Vesting staat de Grote of Sint-Vituskerk. Deze kerk stamt uit de veertiende eeuw, maar alleen de kerktoren is nog origineel. De andere delen zijn er in de loop der eeuwen aan toegevoegd. Bijzonder aan de kerk is vooral het beschilderde tongewelf; hierop zijn tien scenes uit het leven van Christus afgebeeld. Ook wordt in de kerk jaarlijks met Pasen een grootse uitvoering van de Matthäus-Passion van Johann Sebastian Bach opgezet.
Het Arsenaal
Niet ver van de Grote Kerk ligt het Arsenaal, een wapenopslag uit het jaar 1688. Veel van het oorspronkelijke zeventiende-eeuwse gebouw is er niet meer over; in 1954 brandde namelijk een groot deel af. Het gebouw is echter herbouwd, en tegenwoordig heeft de functie nog maar weinig met wapens te maken. Je kan er namelijk heerlijk dineren en bovendien is de studio van ontwerper Jan des Bouvrie er gevestigd.
Het moge duidelijk zijn; Naarden is met haar rijke en veelzijdige geschiedenis een stad om niet te missen. Ontdek het zelf, tijdens een stadswandeling door deze verrassende vestingstad.
Door: Hanna de Vos
Gerelateerde stadswandelingen:
Stadswandeling
Naarden
Vestingwandeling
Naarden
