In het jaar 800 lag aan de Rijnoever een kleine nederzetting die de naam ‘Leithon’ kreeg. Dit gehucht zou in de vijftiende eeuw uitgroeien tot een van de meest welvarende steden van het graafschap Holland, en ‘Leithon’ zou veranderen in het welvarende Leiden. Inmiddels is Leiden een stad vol bijzondere gebouwen die getuige zijn geweest van haar rijke en veelzijdige geschiedenis. De rumoerige tachtigjarige oorlog; de gerenommeerde internationale lakenhandel; de oudste universiteit van Nederland; je vindt dit alles en nog veel meer terug langs de straten en grachten van de ‘sleutelstad’.
Sleutelstad
Midden in het centrum, op een zogenaamde motte of kunstmatige heuvel, ligt de burcht van Leiden. Dit is een van de oudste burchten in Nederland en hij stamt dan ook nog uit 1150. Je hebt bij de burcht een prachtig uitzicht over de omliggende stad, die met haar ruim 1250 rijksmonumenten nog veel meer te bieden heeft. Aan de Breestraat bijvoorbeeld ligt het imposante stadhuis met haar typisch zeventiende-eeuwse Renaissancegevel. Waarschijnlijk heeft er al sinds de veertiende eeuw een stadhuis op deze plek gestaan, maar het middeleeuwse gebouw achter de brede gevel is in 1929 compleet afgebrand en daarna met behulp van hedendaagse architecten heropgebouwd. Leiden is ook de thuisstad van de oudste universiteit van Nederland. De Universiteit Leiden bestaat al sinds 1575 en belangrijke Nederlanders zoals staatsman Johan Thorbecke en wetenschapper Christiaan Huygens hebben er hun opleiding genoten. Ook recenter kent de universiteit bekende alumni; zo hebben er bijvoorbeeld een aantal leden van het Koninklijk Huis gestudeerd.
Leiden heeft de bijnaam ‘sleutelstad’ gekregen. Dit komt door haar stadswapen, waarop twee gekruiste sleutels afgebeeld staan. Ze verwijzen naar de patroonheilige van de stad: Petrus. Je vindt het wapen op veel plekken terug, waaronder op de veertiende-eeuwse Sint-Pieterskerk, die gewijd is aan deze heilige.
Handel
Er zijn in Leiden ook genoeg gebouwen die herinneren aan de welvarende economische geschiedenis van de stad. Neem bijvoorbeeld de Waag: dit zeventiende-eeuwse gebouw aan de Aalmarkt was de plek waar via de Rijn aangeleverde goederen werden gewogen. Dit zie je terug op de voorgevel, waar in reliëf een scene is aangebracht van een aantal handelaren in de weer met een grote weegschaal. Koren dat de stad binnenkwam, werd verhandeld op de Koornbrug. Deze brug kreeg in 1824 haar karakteristieke overkapping met klassieke zuilen, om de koopwaar die er al eeuwen werd verhandeld beter te beschermen tegen weersomstandigheden. Leiden stond lange tijd bekend om haar lakens, en vanaf 1630 begon men deze van Spaanse wol te maken. Het leverde een grote internationale afzetmarkt op. In 1641 wordt daarom de ‘Laecken-Halle’ geopend; hier werden alle stoffen gecontroleerd en voorzien van een zogenaamd lakenloodje, dat hun Leidse kwaliteit garandeerde. Op loopafstand van de Lakenhal, waar tegenwoordig Museum de Lakenhal gevestigd is, vind je nog enkele authentieke wevershuisjes.
Leidens ontzet
Elk jaar op 3 oktober eet de Leidse bevolking massaal hutspot, haring en wit brood. Hiermee wordt het einde van het Beleg van Leiden gevierd, dat plaatsvond op 3 oktober 1574. De stad werd op dat moment al voor de tweede keer belegerd door de Hertog van Alva en zijn Spaanse troepen. Het stadsbestuur was in eerste instantie goed voorbereid en had voorraden ingeslagen, dus de eerste belegering kwam de Leidse bevolking makkelijk door. De voorraden raakten echter op en door een tweede belegering werd het leven in Leiden een stuk zwaarder. Uiteindelijk zette het leger van Willem van Oranje een groot deel van Holland onder water, waardoor Leiden per schip bereikbaar werd. Dankzij deze slimme zet konden de Geuzen op 3 oktober triomferend de stad intrekken, samen met een grote voorraad haring en wittebrood voor de uitgehongerde bevolking. De hutspot komt overigens weer van een andere legende, waarin de jonge Cornelis Joppensz. een kookpot met hutspotingrediënten vond in een verlaten legerkamp buiten de stad. Het Leidens ontzet is maar een klein onderdeel van de geschiedenis van Leiden. De rest ligt op u te wachten langs de straten van de sleutelstad; een stadswandeling door Leiden is dan ook de ideale sleutel tot haar veelzijdige geschiedenis.
Door: Hanna de Vos
