Tijdens de aanleg van de inmiddels welbekende Noord-Zuidlijn in Amsterdam vonden archeologen een breed scala aan voorwerpen diep onder de grond, waarvan de oudste zelfs uit de Steentijd stamden. De nieuwe metrolijn volgt dan ook de vroegere loop van de rivier de Amstel, waaraan Amsterdam haar naam dankt. Rond het jaar 1250 werd in de Amstel een dam gebouwd op de plek waar nu nog steeds de Dam ligt, en zo geschiedde de stichting van ‘Aemstelredamme’. Inmiddels is Amsterdam een stad van formaat met een rijke geschiedenis, die te ontdekken valt tijdens een stadswandeling langs haar imposante grachten, kerken en gebouwen.
Het Paleis op de Dam, werd in de 17e eeuw gebouwd als stadhuis, naar ontwerp van architect Jacob van Campen.
Stadsontwikkeling
Omdat Amsterdam op een drassige ondergrond gebouwd is, waren de meeste huizen vroeger van hout. Op de Zeedijk vind je een van de laatste twee houten huizen in de stad: ’t Aepjen uit begin zestiende eeuw. Amsterdam kreeg rond het jaar 1300 stadsrechten en bestond op dat moment slechts uit een aantal straten aan weerszijden van de Amstel. Er was echter al snel behoefte aan meer ruimte. Daarom werden achtereenvolgens de Oude- en Nieuwezijds Voor- en Achterburgwallen uitgegraven. De Nieuwezijds wallen zijn in de negentiende eeuw weer gedempt, maar het water stroomt nog steeds over de Oudezijds Voor- en Achterburgwal.
In de zestiende en zeventiende eeuw vond de belangrijkste en bekendste uitbreiding van Amsterdam plaats. Nadat eerst de oostkant van de stad werd uitgebreid met enkele drooggelegde eilanden, werden vanaf 1613 aan de westkant achtereenvolgens de Herengracht, de Keizersgracht en de Prinsengracht uitgegraven. Opvallend is het verschil in stratenpatroon met de naastgelegen volksbuurt de Jordaan; haar straten volgen het patroon van de sloten en weilanden rondom Amsterdam en sluiten daardoor vaak niet goed aan op de bruggen en straten van de meer welvarende grachtengordel.
Het Huis Bartolotti aan de Herengracht werd in de 17e eeuw gebouwd voor een van de rijkste Amsterdammers in die tijd.
Religie
Een van de oudste gebouwen in Amsterdam is de Oude Kerk, die midden in het Wallengebied ligt. Vroeger heette deze veertiende-eeuwse kerk de Sint-Nicolaaskerk, maar na de Beeldenstorm van 1566, waarin veel van haar interieur verloren ging, werd ze omgedoopt tot de protestantse Oude Kerk. Eind negentiende eeuw is er een nieuwe katholieke Nicolaaskerk gebouwd in Amsterdam: de Basiliek van de Heilige Nicolaas tegenover het centraal station. Bovendien is er nog een kerk in de stad die de titel van Nicolaaskerk draagt. Deze staat tegenwoordig beter bekend onder een andere naam: Ons’ Lieve Heer op Solder. Na de reformatie mochten katholieken hun geloof niet meer openbaar belijden in het Protestantse Amsterdam. Ze wendden zich daarom tot zogenoemde schuilkerken, waarvan Ons’ Lieve Heer op Solder er een is. In een schijnbaar doodgewoon grachtenpand is een complete kerk aangelegd, inclusief kerkbanken en een orgel. Tegenwoordig doet deze schuilkerk dienst als museum, maar er worden ook af en toe nog missen gehouden.
De Mozes en Aäronkerk, gebouwd als Waterstaatskerk in de 19e eeuw, is ontstaan uit een rooms-katholieke schuilkerk.
Handelsstad
De economische status van Amsterdam bloeide op in de veertiende en vijftiende eeuw dankzij de handel met het Oostzeegebied. In 1323 al had de stad het alleenrecht gekregen op de import van bier uit Hamburg en later werd hier hout en graan uit de andere Oostzeelanden aan toegevoegd. De waag op de Nieuwmarkt is een van de gebouwen die aan het handelsverleden van Amsterdam herinneren. In een waag werden goederen gewogen, om zo voor een eerlijke en betrouwbare handel te kunnen zorgen. Oorspronkelijk heette het gebouw op de Nieuwmarkt de Sint Antoniespoort en was het onderdeel van de middeleeuwse stadsommuring van Amsterdam. In de zeventiende eeuw echter werd het poortgebouw verbouwd om de waag op de Dam, die te klein was geworden, te kunnen vervangen. In de waag werden toen ook de gilden gehuisvest. Enkele gevelstenen herinneren hier nog aan; bijvoorbeeld die van het schildersgilde, waarop Sint Lucas, de patroonheilige van dit gilde, is afgebeeld. Voor het chirurgijngilde, dat ook in de waag zat, schilderde Rembrandt van Rijn zijn beroemde Anatomische les.
Restaurant - Café In de Waag is gevestigd in de voormalige waag. Het 15e-eeuws werd oorspronkelijk gebouwd als stadspoort.
Amsterdam is door de eeuwen heen uitgegroeid van een kleine nederzetting rond een rivier tot de hoofdstad van ons land. In de tussentijd is er veel gebeurd en veel gebouwd; er is dan ook veel te bewonderen aan de Amsterdamse grachten.
Door: Hanna de Vos
Gerelateerde stadswandelingen:
Stadswandeling Amsterdam
Stadswandeling Grachtengordel
Stadswandeling Jordaan
Stadswandeling Rembrandt
Stadswandeling Joods verleden
Hofjeswandeling Amsterdam
